Gmina Kiszkowo
Powróć do: ŚLADAMI HISTORII

ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE

Warto czasem pozwiedzać i zobaczyć prastare miejsca, gdzie przeszłość miesza się z teraźniejszością. Gdzie, oprócz dzikich zwierząt, dawno nikt nie zaglądał. Kiedyś były to miejsca strategiczne, o które toczono walki, rozgrywano spory, gdzie ludzie szukali schronienia w czasie wojen. W powiecie gnieźnieńskim takich miejsc jest kilkanaście, może nawet kilkadziesiąt. Nie wszystkie są jednak odkryte, skatalogowane i opisane przez archeologów. Miejsca te, nazywane są grodziskami, gródkami stożkowatymi, niekiedy mylnie: kurhanami. Grodziska to pozostałości po grodzie albo osadzie obronnej, mające często  kolisty kształt lub wieloboczne wzniesienie. Zazwyczaj wokół nich zachowane są ślady wałów drewniano - ziemnych oraz fos. Na terenie Polski grody budowane były w dwóch okresach: w późnej epoce brązu i wczesnej epoki żelaza oraz w okresie wczesnego średniowiecza od VIII do XIV w. Do czasów współczesnych w Polsce zachowało się około 1500 grodzisk. Większość z nich podlega ochronie prawnej i wpisana jest do rejestru zabytków. Niestety część z nich została bezpowrotnie zniszczona poprzez niwelację terenu, wybieranie żwiru czy piasku, rozkopywanie przez pseudo poszukiwaczy skarbów posługujących się wykrywaczami metali.

W krajobrazie wyróżniają się przede wszystkim swym kształtem i usytuowaniem w terenie. Budowano je lub wykorzystywano naturalne ukształtowanie terenu. Na przełomie IX i X w. budowano je na ogół w dolinach rzecznych, przy jeziorach, na niewielkich wzniesieniach, otaczano rowem lub fosą. Z wybieranej ziemi usypywano kolisty kopiec i wały. Na ich szczycie umiejscowiona była najczęściej drewniana lub kamienna wieża, służąca jako mieszkanie lub w celach obronnych. Plateau otoczone było palisadą. Do kopca przylegał często rodzaj podgrodzia, niekiedy otoczonego palisadą, nad którym również górowała wieża. Najstarsze przedstawienie ikonograficzne takiego założenia znajduje się na tkaninie z Bayeux, przez co mylnie kojarzone są z normandzką ekspansją w Anglii. Cechą charakterystyczną grodzisk, jest też flora, gdyż występują na nich nieliczne gatunki roślin, które były uprawiane przed wiekami, tzw. relikty dawnych upraw.

Na terenie gminy Kiszkowo istnieją 3 grodziska. Na wszystkich trzech zostały przeprowadzone badania powierzchniowe, dzięki którym wstępnie określono czas ich powstania. Datowane są na wczesne średniowiecze. Ich położenie nie jest bynajmniej przypadkowe. Wszystkie są typu stożkowego.

Pierwsze grodzisko znajduje się w Imiołkach i usytuowane jest tuż nad brzegiem Jeziora Lednica. Dzięki przeprowadzonym badaniom archeologicznym wiadomo, iż życie w tym miejscu toczyło się już znacznie wcześniej. Znalezione i wykopane na terenie miejscowości przedmioty, pochodzą ze środkowej epoki kamiennej, czyli mezolitu. Odkryto też wiele przedmiotów pochodzących z późniejszych okresów. Stożek ziemny w Imiołkach posiada stosunkowo niewielki obszar i otoczony jest fosą o prawie 2 m głębokości. Od strony jeziora fosa jest mniej widoczna. Praktycznie całe wzniesienie porośnięte jest krzewami tarniny i głogów, a przy fosie zachowało się kilka starych głowiastych wierzb. Na jego szczycie stoi drewniany krzyż z pasyjką z Wejherowa. U podnóża kopca leży duży kamień, na którym wyryta jest następująca inskrypcja: „Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy 1996. Dawna Mogiła Żołnierska w Imiołkach”. W literaturze i przekazie ustnym panuje błędna teoria, iż kopiec ten iż służył jako mogiła dla rycerzy poległych pod Kłeckiem w walce ze Szwedami w 1656 r.

Drugie grodzisko znajduje się w sąsiedniej miejscowości – na cmentarzu w Sławnie, po prawej stronie drogi wiodącej z Gniezna do Kiszkowa. Na jego szczycie postawiona została kaplica cmentarna. Powstała ona dzięki staraniu księdza Stolzmana. Budowę rozpoczęto w 1783 r., a oddano do użytku w 1785 r. Badania tego grodziska przeprowadzono pięciokrotnie, kolejno w latach: 1922, 1934, 1964, 1981 i 1984. Nieopodal cmentarza, szczególnie w okresie jesienno–zimowym, widoczny jest tzw. wał szwedzki. Niektórzy twierdzą, iż niewiele ma on wspólnego ze Szwedami, a usypany został dla Albina Węsierskiego – właściciela klucza zakrzewskiego, by mógł jego szczytem, konno jeździć do kościoła w Sławnie.

Trzecie, najbardziej okazałe grodzisko znajduje się nieopodal Kiszkowa, w miejscowości Turostowo. Jego powierzchnia zajmuje prawie 1 ha, a wejście na nie dla niejednego jest nie lada wysiłkiem – szczególnie wiosną i latem, gdy dostępu strzegą drzewa, krzewy oraz zalana  fosa. Imponujących rozmiarów jest także usypany wał oddzielający je od strony jeziora. Z jego szczytu rozlega się piękny widok na Jezioro Turostowskie, a od północy, na dolinę tegoż jeziora. Całe grodzisko porośnięte jest urokliwym starym drzewostanem. W fosie dominują okazałe olchy i jesiony, a na skarpach wiązy i klony.

 Poza tymi trzema wyżej wymienionym możemy jeszcze zaleźć informacje o innych domniemanych grodziskach.